جراحی چاقی

جراحی چاقی یا Bariatric دسته‌ای از عمل‌های جراحی است که به افراد در کاهش وزن کمک می‌کند. این روش بیشتر برای افرادی توصیه می‌شود که دچار چاقی مفرط هستند. اگر رژیم‌های مختلف لاغری را امتحان کرده یا ساعت‌ها در باشگاه عرق ریخته‌اید، اما همچنان به وزن ایده‌آل خود نرسیده‌اید، عمل باریاتریک با نتایج تضمین‌شده راهکاری مناسب برای شما خواهد بود.

برای این جراحی ابتدا پزشک شرایط ویژه هر شخص را بررسی می‌کند. سپس یکی از روش‌های بای پس معده، اسلیو معده، سوئیچ اثنی عشر و غیره را به کار می‌گیرد. طی این عمل تغییراتی در دستگاه گوارش ایجاد می‌شود که احساس سیری زودرس را حین غذاخوردن به دنبال دارد. در نهایت علاوه بر درمان چاقی، متابولیسم بدن بیمار نیز بهبود می‌یابد. برای نمونه بیماری‌هایی مثل قند خون، فشار خون و کلسترول بالا درمان می‌گردد.

اگر شما هم از سایر روش‌های لاغری ناامید شده و می‌خواهید بدانید واجد شرایط عمل چاقی هستید یا نه، این مقاله مناسب شماست. این مطلب انواع عمل‌های باریاتریک را به همراه مزایا و معایب هر کدام مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین، اطلاعات دقیقی درباره عوارض این جراحی به شما ارائه می‌نماید.

دلایل انجام جراحی چاقی

چاقی مفرط نشان‌دهنده این است که سوخت‌وساز سلول‌های بدن شما با مشکلاتی روبه‌روست. این اختلال در سوخت‌وساز باعث جذب کالری بیش از حد و ذخیره چربی اضافی در بدن می‌شود. در صورتی که یکی از شرایط زیر در مورد شما صادق باشد، می‌توانید از جراحی باریاتریک معده کمک بگیرید:

چاقی مفرط: چنانچه شاخص توده بدنی (BMI) یک فرد بالاتر از 40 باشد، در دسته افراد مبتلا به چاقی مفرط قرار می‌گیرد. چربی انباشته در بدن این افراد، صرف نظر از عدم تناسب ظاهری، خطراتی جدی را برای سلامتی به دنبال دارد. به همین دلیل این اشخاص کاندیدای جراحی باریاتریک هستند.

چاقی همراه با بیماری‌های مرتبط: در صورتی که BMI بین 35 تا 40 دارید و به یکی از بیماری‌های مرتبط با چاقی هم مبتلا هستید، واجد شرایط جراحی چاقی خواهید بود. این بیماری‌ها شامل نارسایی قلبی، فشار خون بالا، مشکلات تنفسی، مشکلات مفصلی، اختلالات روانی همچون افسردگی و اضطراب، آپنه انسدادی خواب، بیماری عروق کرونر، بیماری‌های کبدی یا دیابت نوع 2 هستند.

عدم موفقیت در کاهش وزن با رژیم غذایی و ورزش: زمانی که رژیم‌های غذایی و ورزش به تنهایی برای کاهش وزن کافی نباشند، عمل چاقی می‌تواند یک گزینه درمانی موثر باشد. چراکه این عمل روی تمام افراد جواب می‌دهد و منجر به کاهش وزن قابل توجه و پایدار می‌گردد.

جراحی‌های باریاتریک از طریق تغییر سیستم گوارشی شما — معمولاً معده، و گاهی روده کوچک — عمل می‌کنند تا میزان کالری‌هایی که می‌توانید مصرف و جذب کنید، تنظیم شود. این جراحی‌ها همچنین می‌توانند سیگنال‌های گرسنگی که از سیستم گوارش به مغز می‌فرستند را کاهش دهند.

چه افرادی کاندید برای انجام انواع جراحی باریاتریک نیستند؟

لزوماً هر کسی که اضافه وزن دارد، کاندید انجام جراحی چاقی نیست. در اغلب موارد انجام جراحی کاهش وزن به افرادی که دارای شاخص توده بدنی زیر 35 هستند، پیشنهاد نمی‌شود. مگر اینکه فرد همزمان با داشتن BMI بین 30 تا 35، به چند مورد از بیماری‌های حاد ناشی از چاقی یا نوع خاصی از دیابت هم مبتلا باشد. در نهایت مشخص کردن دقیق اینکه آیا شما واجد شرایط این عمل هستید یا خیر، توسط پزشک و پس از انجام آزمایش‌های مختلف صورت می‌گیرد.

انواع جراحی چاقی

چندین نوع جراحی bariatric وجود دارد که در هر کدام شیوه‌ای متفاوت، به کار گرفته می‌شود. اما اساس همه این روش‌ها تغییر در اندازه معده یا محدود کردن حجم غذایی است که در هر وعده توسط فرد مصرف می‌شود. در ادامه با برخی از رایج‌ترین انواع عمل باریاتریک آشنا می‌شوید.

بای پس معده

در روش بای‌پس یا «ROUX-EN-Y gastric bypass» جراح ابتدا معده بیمار را به دو قسمت، یکی کوچک و دیگری بزرگ‌تر تقسیم می‌کند. آنگاه کیسه کوچک‌تر مستقیماً به روده کوچک وصل می‌شود. بنابراین غذایی که توسط فرد مصرف می‌شود پس از عبور از مری، بخش بزرگ‌تر معده را دور می‌زند. در واقع غذا از طریق یک میانبر به کیسه کوچک معده و سپس روده انتقال می‌یابد. به این ترتیب حجم مورد استفاده معده بسیار کاهش یافته، سریعاً از غذا پر شده و خیلی زود احساس سیری را به فرد می‌دهد.

اگرچه بخش بزرگ‌تر معده بعد از این عمل بدون استفاده می‌شود، اما از بدن خارج نمی‌گردد. زمان انجام عمل بای‌پس معده حدود 90 دقیقه است. پس از این جراحی ظرف مدت 6 ماه کاهش وزن قابل توجهی را تجربه خواهید کرد. بعد از آن نیز کاهش وزنتان تا مدت 18 ماه بعد از عمل ادامه خواهد یافت، اما با سرعتی کمتر. در نهایت چیزی بین 60 تا 80 درصد از اضافه وزن اولیه‌تان به کمک جراحی بای‌پس از بین خواهد رفت.

مزایا بای پس معده

• تا 80 درصد کاهش وزن در درازمدت
• کاهش اشتهای دائمی و کم شدن مقدار غذای مصرفی
• احتمال بسیار کم بازگشت وزن
• بهبود بیماری‌های مرتبط با چاقی از جمله فشار خون، دیابت، مشکلات تنفسی، آرتروز، رفلاکس اسید معده به مری و غیره

معایب بای پس معده

• دوره نقاهت نسبتاً طولانی
• نیازمند تغییر دائمی در سبک زندگی، پایبندی به رژیم غذایی و مصرف دائم مکمل‌ها بعد از عمل
• خطر کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی
• احتمال ایجاد عفونت و ماندن جای زخم
• احتمال بروز عوارضی همچون مشکلات گوارشی، سوء تغذیه، سنگ کیسه صفرا و نشت در محل اتصال روده

اسلیو معده

در روش اسلیو معده یا «Sleeve gastrectomy» بخش بزرگی از معده از بدن خارج می‌گردد. اندازه بخش خارج‌شده، چیزی حدود 80 درصد از معده است. در نتیجه این عمل، معده به شکل یک لوله باریک درمی‌آید. این کاهش شدید در حجم معده باعث کم‌اشتهایی و سیری زودهنگام می‌شود.

در این روش تغییری در روده‌ها ایجاد نمی‌گردد. برای همین بعد از عمل، مواد مغذی و معدنی موجود در غذا طبق روال سابق توسط بدن جذب خواهد شد. مدت زمان انجام عمل اسلیو معده حدود 40 دقیقه است. این جراحی کمک می‌کند 50 تا 70 درصد از اضافه وزنتان را از بین ببرید.

مزایا اسلیو معده

تا 70 درصد کاهش وزن ظرف مدت یک سال

• کاهش اشتهای دائمی بعد از عمل
• عدم نیاز به محدودیت‌های غذایی سخت بعد از عمل
• ایجاد کم‌ترین جای زخم
• دوره نقاهت کوتاه مدت
• عدم ابتلا به کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها
• روشی ساده‌تر نسبت به بای‌پس
• درمان عمده بیماری‌های مرتبط با چاقی از جمله فشار خون، دیابت، آپنه انسدادی خواب و آریتمی قلبی

معایب اسلیو معده

• احتمال بروز عوارضی مانند لخته شدن خون، نشت معده، انسداد دستگاه گوارش، رفلاکس معده و مشکلات تنفسی
• احتمال بازگشت وزن در طولانی مدت
• امکان نیاز به جراحی مجدد در برخی موارد

حلقه معده

در جراحی حلقه معده یا «Gastric banding» یک نوار سیلیکونی قابل تنظیم دور معده و در قسمت بالایی آن قرار داده می‌شود. در نتیجه معده توسط این حلقه سیلیکونی به دو قسمت تقسیم شده و یک کیسه کوچک در بالای آن شکل می‌گیرد. غذا از مری وارد این کیسه کوچک شده و با پر شدن آن، به فرد احساس سیری دست می‌دهد. اما دو قسمت کوچک و بزرگ معده همچنان از طریق یک کانال بسیار کوچک به هم وصل هستند. بنابراین غذا از بخش کوچک به آرامی به قسمت بزرگ‌تر منتقل شده و سپس وارد روده می‌شود. به همین دلیل فرآیند هضم غذا به کندی صورت می‌گیرد و شخص برای مدت طولانی‌تری احساس سیری خواهد داشت.

مزایا حلقه معده

• ساده‌‎تر و کم‌تهاجمی‌تر از سایر روش‌های جراحی چاقی
• بهبود بیماری‌های ناشی از چاقی شامل آپنه خواب، دیابت نوع 2، فشار خون و کلسترول بالا
• دوره نقاهت خیلی کوتاه
• امکان تغییر در جای حلقه بعد از عمل از طریق تزریق یک محلول نمکی
• جای زخم بسیار کوچک
• امکان بازگرداندن معده به حالت اولیه
• عدم احتمال ابتلا به کمبود ویتامین و مواد معدنی

معایب حلقه معده

• کاهش وزن کم‌تر و کندتر نسبت به روش‌های دیگر
• احتمال جابه‌جا شدن یا لغزیدن حلقه (نیاز به جراحی مجدد برای برطرف کردن این مشکل)
• احتمال بازگشت وزن در طولانی مدت
• نیاز به تنظیم دوره‌ای جای حلقه برای حفظ روند کاهش وزن
• احتمال بروز عوارضی مثل عفونت، خونریزی، لخته شدن خون، مشکلات تنفسی و مشکلات گوارشی همچون سوزش سر دل

انحراف بیلیوپانکراس با سوئیچ اثنی عشر

این روش کمی پیچیده‌تر از موارد قبلی است و ترکیبی از اسلیو و بای‌پس را درون خود دارد. همچون اسیلو معده، در این جراحی که BPD/DS هم نامیده می‌شود؛ ابتدا حدود 80 درصد از معده جدا و از بدن خارج می‌گردد. تا همین‌جای کار حجم معده به میزان قابل توجهی کاهش یافته و تنها یک لوله‌ی باریک از آن باقی می‌ماند.

اما برای لاغری بیشتر، در مرحله دوم مسیر روده نیز تغییر داده شده و کوتاه می‌شود. به طوری که بخشی از ابتدای روده کوچک مستقیماً به روده بزرگ متصل می‌گردد. به این ترتیب قسمت اعظمی از روده کوچک بلااستفاده مانده و دور زده می‌شود. از آنجا که با این کار غذا مدت کمتری در روده باقی می‌ماند، کالری و مواد مغذی کمتری از غذا جذب بدن خواهد شد. زیرا بخش قابل توجهی از کالری غذاها توسط روده در بدن جذب می‌گردد.

مزایا انحراف بیلیوپانکراس با سوئیچ اثنی عشر

• یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش وزن شدید و پایدار
• بهبود یا حتی درمان کامل بیماری‌های مرتبط مانند دیابت نوع 2، فشار خون، آپنه انسدادی خواب و بیماری قلبی
• بهبود سلامت کلی، خلق‌وخو و افزایش کیفیت زندگی

معایب انحراف بیلیوپانکراس با سوئیچ اثنی عشر

• احتمال سوء تغذیه به دلیل کاهش جذب مواد مغذی
• احتمال بروز عوارض مربوط به جراحی مانند عفونت، لختگی خون و نشت محتویات معده
• نیاز به مصرف دائمی مکمل‌ها بعد از عمل
• نیاز به تغییر دائمی در عادات غذایی و سبک زندگی

بای‌پس اسلیو ایلئال تک آناستوموزی (SASI)

این روش بسیار شبیه به روش انحراف بیلیوپانکراس با سوئیچ اثنی عشر است. یعنی ترکیبی از اسلیو و بای‌پس معده را طی دو مرحله دربرمی‌گیرد: خارج کردن 80 درصد از معده و تغییر مسیر روده. اما تفاوت این روش با روش قبل در تعداد اتصالات بین روده کوچک و روده بزرگ است. هر یک از این اتصالات را یک «آناستوموز» می‌نامند.

در روش SASI تنها یک تغییر مسیر در روده انجام شده و فقط یک اتصال جدید بین روده کوچک و روده بزرگ برقرار می‌گردد. در حالی که در روش BPD/DS چندین بار مسیر روده از طریق ایجاد برش و اتصالات جدید تغییر داده می‌شود. به همین دلیل در روش BPD/DS نسبت به جراحی SASI بخش بیشتری از روده دور زده خواهد شد. در نتیجه روش SASI از نظر جذب مواد مغذی موجود در غذاها و ریسک پایین‌تر کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، بهتر است.

مزایا بای‌پس اسلیو ایلئال تک آناستوموزی (SASI)

• کاهش وزن قابل توجه و پایدار
• خطر سوء جذب کمتر نسبت به روش BPD/DS
• پیچیدگی جراحی کمتر و در نتیجه عوارض کمتر بعد از عمل
• کمک به بهبود بیماری‌های ناشی از چاقی
• مدت زمان جراحی کوتاه‌تر نسبت به با‌ی‌پس
• کاهش وزن سریع‌تر نسبت به اسلیو

معایب بای‌پس اسلیو ایلئال آناستوموزی (SASI)

• احتمال کاهش جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی و خطر کمبود مکمل‌ها (اگرچه بسیار کم)
• احتمال سندرم دامپینگ (علائمی مانند اسهال، تهوع و سرگیجه بعد از غذا خوردن)
• احتمال بروز عوارض ناشی از جراحی شامل عفونت، خونریزی و لختگی خون

مراقبت های پس از جراحی های چاقی

دوره رژیم مایعات: تا دو هفته بعد از عمل تنها مایعاتی مثل آب گوشت، آبمیوه‌های بدون قند و چای یا قهوه‌های فاقد کافئین مصرف شود. هرچه حجم مایعات مصرفی بیشتر باشد بهتر است و بیمار می‌تواند تا سه لیتر مایعات را در یک شبانه‌روز استفاده کند. داشتن خواب کافی، خودداری از بلند کردن اجسام سنگین و مراقبت از جای بخیه‌ها در این دوره ضرورت دارد.

دوره غذاهای پوره یا میکس‌شده: بعد از این دوره، برای دو هفته غذاهایی مانند پوره‌ی سیب‌زمینی یا میوه‌های پوره‌شده به رژیم غذایی بیمار اضافه شود.

دوره غذاهای نرم: در مرحله بعد غذاهای نرمی مثل سبزیجات پخته‌شده یا تخم‌مرغ آبپز به برنامه غذایی بیمار افزوده شود. تا حد ممکن تغذیه بیمار مبتنی بر مصرف پروتئین‌ها (گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، ماهی) باشد.

دوره غذاهای جامد: پس از چند هفته بیمار قادر خواهد بود غذاهای جامد را به تدریج به برنامه غذایی خود اضافه نماید. حداقل 20 بار جویدن هر لقمه برای بیمار ضرورت دارد.

سبک زندگی سالم: ورزش و رعایت رژیم غذایی سالم که در آن مصرف نوشیدنی‌های پرکالری و کافئین‌دار یا غذاهای فرآوری‌شده به حداقل رسیده باشد، لازمه کاهش وزن سریع و عدم بازگشت وزن قبلی است.

مصرف مکمل‌ها: استفاده روزانه و طولانی‌مدت از مکمل‌هایی مانند قرص مولتی‌ویتامین و کلسیم به ویژه برای بیمارانی که به شیوه Bypass، SASI و BPD/DS جراحی شده‌اند، توصیه می‌گردد.

عوارض جراحی چاقی

هر نوع جراحی چاقی عوارض خاص خود را دارد اما برخی از عوارض که به طور کلی برای هر نوع جراحی احتمال بروز آن وجود دارد، شامل موارد زیر است:

• ماندن جای زخم یا اسکار روی شکم
• احتمال عفونت جای زخم در صورت خشک و تمیز نگه‌نداشتن آن
• احتمال بروز نشتی معده
• احتمال خونریزی یا لخته شدن خون
• احتمال بروز مشکلات تنفسی
• احتمال بازگشت وزن در برخی روش‌ها با رعایت نکردن رژیم غذایی و فعالیت بدنی مستمر بعد از عمل
• احتمال ابتلا به سوء تغذیه به ویژه در روش‌های مبتنی بر کوتاه شدن مسیر روده

هزینه جراحی چاقی

هزینه عمل باریاتریک برای هر بیمار متفاوت است زیرا تعیین قیمت دقیق جراحی کاهش وزن تابع موارد زیر است:

• سطح تخصص و مهارت پزشک انتخاب‌شده و هزینه‌های مربوط به ویزیت
• نوع جراحی چاقی تعیین‌شده برای بیمار
• بیمارستان یا محل انجام جراحی، امکانات و سطح رسیدگی به بیمار در آن
• برآورد هزینه آندوسکوپی و آزمایش‌های قبل از عمل