پلاک ارتودنسی که به آن پلاک متحرک دندان نیز گفته می شود، یک وسیله سفت پلاستیکی است که روی دندان های فک بالا یا پایین قرار می گیرد

پلاک ارتودنسی که به آن پلاک متحرک دندان نیز گفته می شود، یک وسیله سفت پلاستیکی است که روی دندان های فک بالا یا پایین قرار می گیرد. در نتیجه باعث رفع انواع ناهنجاری های دندان از جمله کجی خواهد شد. پلاک های ارتودنسی از پلاستیک خالی یا گاهی نیز از ترکیب پلاستیک با فلز ساخته می شوند. این دستگاه توسط قالب گیری و اسکن سه بعدی و بر اساس مدلی از دندان های شما یا کودک دلبندتان ساخته می شود.

به‌نوعی، این موضوع که می‌توان آن را از دهان خارج کرد، یک مزیت محسوب می‌شود زیرا به کودک شما اجازه می‌دهد پلاک را برای غذا خوردن و تمیز کردن از دهان خارج کند. با این حال، اگر می‌خواهید بهترین نتایج را به دست آورید، فرزند شما باید متعهد به استفاده از آن طبق توصیه‌های متخصص ارتودنسی باشد (که برای کودکان ممکن است کمی سخت باشد).

گاهی اوقات نیز می توانید با انتخاب رنگ مورد نظرتان برای پلاک ارتودنسی، آن را شخصی سازی نیز نمایید. به همین دلیل برای کودکان که به رنگ های مختلف علاقه مند هستند گزینه مناسبی محسوب می شود. در این مقاله همراه ما باشید تا صفرتاصد پلاک ارتودنسی آشنا شوید.

 
موارد استفاده از پلاک ارتودنسی

اصلاح موقعیت دندان ها : با استفاده از پلاک ارتودنسی می توانید موقعیت نامناسب دندان ها را اصلاح کنید. به عنوان مثال جلو یا عقب بودن و یا کجی دندان ها با این روش قابل رفع هستند.

اصلاح ناهنجاری های فکی : در صورتی که فک شما بیش از حد جلو یا عقب بوده یا دچار کراس بایت هستید، پلاک ارتودنسی می تواند کمک کنند باشد.

ایجاد فضا برای رویش دندان های دائمی : اگر بعضی کودکان فضای کافی برای رویش دندان های دائمی ندارند، پلاک ارتودنسی می تواند باعث ایجاد این فضا شود.

ثابت نگه داشتن نتایج درمان : در برخی مواقع که ارتودنسی انجام می شود، برای ثابت نگه داشتن نتایج و حفظ کردن موقعیت دندان ها، از ریتینر یا پلاک استفاده می شود. ریتینر قطعه ای پلاستیکی است که توسط دندانپزشک با هدف جلوگیری از بازگشت دندان به موقعیت قبلی تجویز می شود. 

درمان مشکلات خاص : پلاک ها برای درمان مشکلات خاصی مثل اختلالات جویدن یا مشکلات تنفسی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

چه زمانی متخصص ارتودنسی استفاده از پلاک ها را توصیه می کند؟

پلاک ها معمولاً برای کودکان کوچک‌ به منظور اصلاح مشکلات جزئی مانند شلوغی دندان‌ ها یا مشکلات بایت استفاده می‌شوند. در مقابل، ارتودنسی با بریس‌ توانایی رفع مشکلات ساده و پیچیده را دارد.

بنابراین، اگر فرزند شما بین ۸ تا ۱۰ سال سن دارد و نیاز به درمان ساده ارتودنسی دارد، ممکن است متخصص ارتودنسی استفاده از پلاک را پیشنهاد کند. با این حال، بریس‌ های ارتودنسی اغلب حتی برای بیماران کوچک‌تر گزینه بهتری هستند، زیرا معمولاً مشکلات را به‌طور کارآمدتر حل می‌ کنند و انواع مختلف دندان‌ های کج را صاف می‌کنند. بسته به شرایط، ممکن است کودکی در این سنین فقط برای حدود شش ماه نیاز به استفاده از بریس‌ های کوچک روی چند دندان داشته باشد.

 
انواع پلاک ارتودنسی

پلاک‌های تک‌ فکی : این پلاک ها برای اصلاح موقعیت دندان‌ها در ردیف‌های باریک یا کوتاه‌ شده و همچنین برای اصلاح نقص‌ های دندان‌ های منفرد استفاده می‌ شوند.

پلاک‌ها با قوس کششی با عملکرد فنری : این پلاک ها نقص‌ های موقعیت دندان‌ های پیشین بالا و پایین را اصلاح می‌ کنند. این پلاک ارتودنسی در حالت دندان‌های شیری، ترکیبی و دائمی استفاده می‌شود.

پلاک‌ با برآمدگی دسته‌ شکل : این پلاک ها که روی قوس فک بالا یا پایین نصب می‌شوند، برای تغییر موقعیت دندان‌ های منفرد طراحی شده است و با وارد کردن فشار از برآمدگی به ناحیه گردن دندان عمل می‌کند.

پلاک‌ های دارای فشاری : این پلاک ها به یک یا چند فنر مارپیچ‌شکل با خم‌های نیم‌دایره‌ای مجهز هستند. این دستگاه برای حرکت دندان‌ها در حالت دندان‌های شیری و ترکیبی طراحی شده است.

دستگاه متحرک Twin Block : این پلاک یک طراحی دوتایی است که شامل بلوک‌های اصلی برای هر فک می‌ باشد. طراحی بلوک شامل پلاک‌ هایی برای هماهنگی قوس‌ ها، نگهدارنده‌ ها و پیچ‌ های تنظیم است. ویژگی خاص این دستگاه تأثیر دوطرفه آن بر فک‌ها است که عملکرد عضلات جویدن را تحریک می‌کند. در نهایت، بایت به حالت عادی بازمی‌گردد، دندان‌های پیشین در موقعیت درست نسبت به مرکز صورت قرار می‌گیرند و تناسب‌های صحیح بازسازی می‌شوند. این طراحی به‌طور موفقیت‌آمیزی در درمان پاتولوژی‌های مختلف اصلاح بایت (باز، عرضی، دور، نزدیک) استفاده می‌شود.

پلاک Clark : پلاک ارتودنسی کلارک، در زمان رشد فعال استخوان‌ها، بین سنین ۹ تا ۱۴ سال، استفاده می‌شود. مهم‌ترین مشکل برای استفاده از این دستگاه ارتودنسی، اصلاح بایت دیستال است که با عدم تماس دندان‌های جلویی هنگام بسته شدن فک‌ها مشخص می‌شود. علامت ظاهری این ناهنجاری چانه مایل و لب بالایی برجسته است.

پلاک Nance : این پلاک که روی فک بالا نصب می‌شود، از یک قوس فلزی با حلقه‌هایی تشکیل شده که دندان‌ های اصلاح‌ شده را احاطه می‌ کنند. در وسط پلاک ارتودنسی، یک دکمه پلاستیکی قرار دارد که به سقف دهان تکیه می‌کند و به‌عنوان تکیه‌گاه عمل می‌کند. هدف اصلی این ساختار تثبیت موقعیت دندان‌های آسیاب و جلوگیری از حرکت آن‌ها به سمت جلو است.

پلاک Quad Helix : این پلاک که از یک فنر با چهار حلقه و یک سیم تشکیل شده، برای گسترش قوس دندانی و فک طراحی شده است. فک بالای کوچک ممکن است یک ناهنجاری مادرزادی یا نتیجه بیماری‌ هایی مانند راشیتیسم، آسیب یا اختلالات غدد درون‌ ریز باشد. این دستگاه به‌صورت فردی برای هر بیمار ساخته می‌شود و پشت قوس دندانی ثابت می‌شود، به‌طوری که از نظر بصری قابل مشاهده نیست.

 
پلاک اینویزالاین چیست؟

در دهه گذشته، نوع خاصی از پلاک های پلاستیکی شفاف، نازک‌ تر و انعطاف‌ پذیرتر، عمدتاً برای درمان بزرگسالان، محبوبیت بیشتری پیدا کرده اند. رایج‌ ترین برند این نوع صفحات، اینویزیلاین (Invisalign) است.
اینویزیلاین برای درمان‌ های محدود یا ساده‌ تر بزرگسالان قابل استفاده است، اما محدودیت‌ هایی نیز دارد؛ مثلاً اندازه اصلاحی که می‌ توان با آن انجام داد زیاد نیست. با این وجود، به ویژه برای بزرگسالانی که احساس می‌ کنند نمی‌ توانند از بریس‌ های فلزی معمولی استفاده کنند یکی از گزینه‌ های مناسب محسوب می‌ شود.

 
مراحل درمان با پلاک ارتودنسی

در ابتدا شما یا فرزند دلبندتان بدون ترس به مطب پزشک مراجعه می‌ کند. معمولاً  متخصصان ارتودنسی با کودکان تعامل خوبی دارند، به سؤالات آن‌ها پاسخ می‌دهند و گفت‌وگوهای دوستانه‌ ای را برقرار می‌کنند. چنین رویکردی پایه‌ ای برای ایجاد رابطه‌ای مبتنی بر اعتماد به دندانپزشکی به‌طور کلی، اطمینان به اقدامات صحیح پزشکان و نیاز به دریافت کمک به موقع ایجاد می‌ کند.

سپس از دندان ها عکس تهیه می شود. این تصویر دندان‌های رشد کرده و جوانه‌های دندان، زاویه شیب آن‌ها نسبت به فک، وضعیت ریشه‌ها، استخوان و بافت نرم را به‌وضوح نشان می‌دهد. تمامی انواع ناهنجاری‌ها هنگام طراحی ساختار ارتودنسی مورد توجه قرار می‌گیرند.

در صورتی که علائمی از بیماری‌های گوش، حلق و بینی (ENT) در تصویر دیده شود، ارتودنتیست کودک را به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع می‌دهد. بازگرداندن تنفس صحیح از راه بینی برای درمان مؤثر ارتودنسی ضروری است.

مرحله بعدی، مدل‌سازی سه‌بعدی فک بالا و پایین به همراه بایت و موقعیت دندان‌ هایی است که باید به‌ عنوان نتیجه درمان به آن دست یافت.

درمان ارتودنسی همیشه پس از بهداشت کامل دهان و دندان آغاز می‌ شود. پوسیدگی دندان درمان شده و فرآیندهای التهابی از بین می‌ روند. پلاک‌ ها زمانی نصب می‌ شوند که کودکان کاملاً سالم باشند. اگر کودک سرماخورده باشد یا احساس ناخوشی کند، بهتر است مراجعه به ارتودنتیست به تعویق بیفتد. پزشک همیشه فرصتی برای تنظیم زمان دیگری پیدا خواهد کرد.

در مرحله نهایی، نصب و تنظیم پلاک انجام می شود.

 
مزایای استفاده از پلاک ارتودنسی

قابلیت جابجایی : یکی از مزایای پلاک‌های ارتودنسی، قابلیت جابه‌ جایی آن‌ هاست که به بیماران امکان می‌ دهد به راحتی پلاک را برای غذا خوردن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن خارج کنند. این ویژگی باعث ارتقای بهداشت دهان و دندان شده و خطر گیر کردن ذرات غذا در دستگاه را کاهش می‌دهد.

چندکاره بودن : پلاک‌ های ارتودنسی چندکاره هستند و می‌ توانند برای حل طیف گسترده‌ای از مشکلات ارتودنسی از جمله شلوغی دندان‌ ها، فاصله بین دندان‌ ها و برخی ناهنجاری‌ های اسکلتی استفاده شوند.

استفاده به عنوان مرحله اول درمان : در حالی که پلاک ها معمولاً برای اصلاح مشکلات جزئی استفاده می‌شوند، گاهی به‌عنوان مرحله اول درمان زودهنگام نیز به کار می‌ روند. اگر کودک شما دندان‌ هایش را زود از دست داده یا هنگام رشد مجدد دندان‌ ها با نامرتبی مواجه است، ارتودنسی زودهنگام می‌ تواند میزان نیاز به اصلاحات زیبایی در آینده را کاهش دهد. 

نکته : برای مثال، ممکن است صفحه‌ ای برای بستن فاصله‌ ها، حفظ فضای مناسب برای رشد دندان‌ های دائمی یا جلو یا عقب دادن دندان‌ ها در کودکان کوچک استفاده شود. با این حال، معمولاً در مرحله دوم درمان در دوران نوجوانی، بریس‌ ها برای تراز کردن زیبایی دندان‌ ها و ایجاد بایت کامل مورد نیاز خواهند بود؛ اما یک درمان اولیه در دوران ابتدایی می‌ تواند از نیاز به حرکات دندانی شدیدتر در مرحله دوم جلوگیری کند.

 
معایب استفاده از پلاک ارتودنسی

• در صورتی که به درستی پلاک را سر موقع در جای خود قرار ندهید، نتیجه و تاثیرگذاری مورد نظر به دست نمی آید.

• بر روی صحبت کردن تأثیر می گذارد و معمولاً آن را دشوار می‌ کند. البته پس از مدتی که به آن عادت کنید احتمالاً این مشکل رفع می شود.

• در هنگام برخی فعالیت ها مثل ورزش کردن یا خوردن باید از دهان خارج شود. 

• تهوع، ترشح بزاق و احساس طعم بدی که در روزهای اول دارد ممکن است برای کودک یا شما آزار دهنده باشد. البته پس از مدتی این موارد عادی خواهند شد.

نکته : کودک شما مسئول استفاده از صفحه، تمیز نگه داشتن و گم نکردن آن خواهد بود؛ اما برای برخی از کودکان، این مسئولیت ممکن است دشوارتر از آن چیزی باشد که به نظر می‌رسد! بنابراین، هنگام بررسی گزینه‌های ارتودنسی برای فرزندتان، تمایل و همکاری او برای استفاده مداوم از پلاک بخشی از گفت‌وگو با متخصص ارتودنسی خواهد بود.

 
مراقبت های لازم در طول درمان

خوردن غذا های نرم : به خوردن غذاهای نرم مانند ماست، موز یا سوپ پایبند باشید تا از هرگونه ناراحتی بیشتر جلوگیری کنید.

مسواک زدن یا خوردن با پلاک : به یاد داشته باشید که هنگام غذا خوردن، نوشیدن مایعات داغ، شنا کردن، ورزش کردن یا مسواک زدن، پلاک را از دهان خارج کنید. این کار تضمین می‌کند که پلاک ارتودنسی آسیب نبیند. خارج کردن آن هنگام غذا خوردن از گیر کردن غذا بین پلاک و دهان یا دندان‌های شما جلوگیری می‌کند. همچنین به شما امکان می‌دهد دندان‌ های خود را با دقت بیشتری تمیز کنید.

عدم جابجایی با زبان : پلاک را با زبان خود جابجا نکنید زیرا ممکن است صفحه بشکند.

قرارگیری درست پلاک : برای قرار دادن صحیح پلاک، آن را زیر ردیف بالایی دندان‌ها (یا بالای ردیف پایینی) قرار دهید و با فشار دادن روی پلاستیک، آن را جای خود بگذارید. اگر صفحه به درستی در آنجا قرار نگرفت، آن را از دهان خارج کرده و دوباره امتحان کنید.

خارج کردن مناسب از دهان : برای خارج کردن پلاک ارتودنسی، انگشت خود را روی قلاب‌ های دندان‌ های عقبی در دو طرف دهان قرار دهید و پلاک را از روی دندان‌ ها پایین بکشید. به یاد داشته باشید که هرگز فنرها یا سیم جلویی را نکشید، زیرا ممکن است صفحه آسیب ببیند.

نگهداری مناسب : هنگامی که پلاک ارتودنسی در دهان شما نیست، مطمئن شوید که آن را در جعبه ارائه‌شده به‌طور ایمن نگهداری کنید. تعمیر یا جایگزینی پلاک ممکن است شامل هزینه‌ شود.

 
عوارض احتمالی پلاک ارتودنسی

احساس ناراحتی : پلاک شما یا کودکتان ممکن است در ابتدای استفاده مقداری ناراحتی یا احساس سفتی/فشردگی ایجاد کند. این امر طبیعی است، زیرا صفحه در حال حرکت دادن دندان‌ های شما و انجام صحیح وظیفه خود برای ایجاد یک لبخند زیبا روی صورت شماست. در ابتدا ممکن است لازم باشد پلاک را فقط چند ساعت در روز بپوشید تا دهان شما به آن عادت کند. پس از چند روز می‌توانید مدت زمان استفاده را به مقدار لازم افزایش دهید.

مشکل در صحبت کردن : در ابتدا، ممکن است پلاک بر صحبت کردن تأثیر بگذارد و امکان دارد کمی خنده‌ دار صحبت کنید. با این حال، این مشکل پس از چند روز بهبود می‌یابد، هرچه بیشتر صحبت کنید، این فرآیند سریع‌تر رخ می‌دهد.

درد : درد معمولاً پس از ۲-۳ روز کاهش می‌ یابد. اگر درد دارید، می‌ توانید با استفاده از مسکن‌ های خفیف مانند نوافن تسکین پیدا کنید. اگر کودک هستید یادتان باشد ابتدا از والدین خود اجازه بگیرید و همیشه دستورالعمل‌ های روی بسته را دنبال کنید یا برای مشاوره بیشتر با داروساز صحبت کنید.

در موارد نادر که درد شدیدتری تجربه می‌ کنید، توصیه می‌ کنیم پلاک را خارج کرده و با پزشک تماس بگیرید.

 
اقدامات لازم در صورت شکستن پلاک ارتودنسی

شل شدن چسب ارتودنسی، جویدن آجیل، برخورد قاشق به پلاک ارتودنسی و موارد مشابه از علل رایج شکستگی پلاک ارتودنسی هستند. اگرچه این مشکل ممکن است برای هر بیمار رخ دهد و پیش‌بینی‌ پذیر نیست، بیماران باید بدانند در چنین شرایطی چه اقداماتی انجام دهند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:

تماس با کلینیک ارتودنسی : اولین قدم، تماس فوری با کلینیک یا مطب ارتودنسی و درخواست یک وقت اضطراری است. همان‌طور که قبلاً اشاره شد، شکستگی پلاک می‌ تواند روند درمان را تحت تأثیر قرار داده و باعث تأخیر در تراز شدن دندان‌ها شود؛ بنابراین باید در اسرع وقت با ارتودنتیست خود تماس گرفته و او را از مشکل پیش‌آمده مطلع کنید. در چنین مواردی، ارتودنتیست مجبور است از یک پلاک جدید استفاده کند.

 در صورت عدم دسترسی به ارتودنتیست : گاهی دسترسی به ارتودنتیست ممکن نیست و بیماران در چنین شرایطی با مشکلات دشواری مواجه می‌شوند. فرض کنید یکی از پلاک های شما شکسته است و شما می‌خواهید در این شرایط چیزی بخورید. زبان و لب‌های شما ممکن است زخم شوند و حتی احتمال ابتلا به عفونت دهانی وجود دارد؛ بنابراین، قبل از مراجعه به ارتودنتیست، باید بدانید که در چنین مواقعی چه کنید: 

بررسی اتصال پلاک به سیم : ببینید آیا پلاک ارتودنسی هنوز به سیم متصل است یا خیر. اگر پلاک جدا شده است، باید آن را با دقت زیاد از سیم جدا کنید، زیرا ممکن است هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن، پلاک را قورت دهید؛ اما اگر براکت هنوز به سیم متصل است، از دستکاری آن خودداری کنید، زیرا هرگونه فشار روی براکت می‌تواند منجر به انحراف سیم و اختلال در فرآیند درمان شود.

استفاده از موم مخصوص : برای جلوگیری از ایجاد زخم‌های دهان و لب، بیماران باید موم مخصوصی که ارتودنتیست در ابتدای درمان به آن‌ها داده است را روی محل شکستگی بمالند. این کار از تشکیل زخم‌های دهانی و دندانی جلوگیری می‌کند.

 
قیمت پلاک های ارتودنسی

قیمت پلاک ارتودنسی به موارد مختلفی بستگی دارد که شامل موارد زیر هستند:

با توجه به انواع پلاک ها که شرح داده شد، هرکدام هزینه های متفاوتی دارند. پیچیدگی طراحی پلاک نیز در قیمت نهایی آن مؤثر است.

کیفیت متریال پلاک : هرچه متریال پلاک با کیفیت تر باشد، باید هزینه بیشتری برای آن بپردازید.

تخصص و تجربه پزشک ارتودنتیست : هرچه پزشکی که انتخاب کرده اید با تجربه تر و آگاه تر باشد، احتمالاً دستمزد بیشتری درخواست می کند. به هر حال برای گرفتن نتیجه مناسب سعی کنید به پزشک مجرب مراجعه کنید.

مکان جغرافیایی : اگر در شهر هایی مثل تهران سکونت داشته باشید، احتمالاً نیاز است هزینه بالاتری بپردازید.

نوع مشکل شما : در صورتی که مشکل شما پیچیده تر باشد، هم به کار بیشتر هم زمان بیشتری نیاز است که می‌تواند هزینه نهایی را بالاتر ببرد.