در فرآیند درمان ارتودنسی و بعد از آن، بروز زخم‌ها و آفت‌های دهانی در برخی نواحی امری رایج است

در فرآیند درمان ارتودنسی و بعد از آن، بروز زخم‌ها و آفت‌های دهانی در برخی نواحی امری رایج است. وقتی که متخصص ارتودنسی بریس‌های فلزی را روی دندان‌ها نصب می‌کند، به دلیل سفتی دندان‌ها، نیاز به اعمال فشار برای تنظیم صحیح آن‌ها وجود دارد. در همین حین، سیم‌های فلزی می‌توانند به لب‌ها یا سایر نواحی دهان برخورد کرده و به مرور زمان زخم‌هایی را ایجاد کنند.

متاسفانه، با وجود تلاش‌های متخصصان برای راحتی بیماران، استفاده از این دستگاه‌ها به طور طبیعی با مقداری ناراحتی همراه است. به همین دلیل، آفت‌های دهانی یکی از چالش‌های اصلی در این درمان‌ها به شمار می‌آید و آشنایی با چگونگی بروز زخم‌های دهانی و روش‌های مقابله با این مشکل، به امری ضروری تبدیل می‌شود.

دلایل شایع ایجاد زخم دهان در ارتودنسی

   اصطکاک براکت‌ها با بافت‌های نرم دهان: در فرآیند درمان ارتودنسی، براکت‌ها به دندان‌ها متصل می‌شوند و این اتصال گاهی باعث تماس با بافت‌های لطیف دهان می‌شود. این اصطکاک می‌تواند منجر به زخم‌های کوچک و دردناک در نواحی حساس مانند لثه‌ها و داخل گونه‌ها گردد. بافت‌های نرم دهان به شدت آسیب‌پذیر هستند و هر بار که با براکت‌ها در تماس قرار می‌گیرند، احتمال ایجاد التهاب و سوزش وجود دارد. در نتیجه، ایجاد زخم‌های دهانی در این بخش‌ها امری شایع و گاه آزاردهنده است.

    لبه‌های تیز براکت‌ها و سیم‌ها: براکت‌ها و سیم‌های فلزی که در ارتودنسی استفاده می‌شوند، ممکن است دارای لبه‌های تیز باشند که به بافت‌های نرم دهان آسیب می‌زنند. این لبه‌ها به ویژه در زمان‌هایی که فشار بیشتری بر دندان‌ها وارد می‌شود، می‌توانند باعث ایجاد زخم‌های دردناک شوند. به ویژه در آغاز درمان، احساس ناراحتی و درد ناشی از این لبه‌های تیز می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. آگاهی از این مسئله و استفاده از وسایل محافظتی مانند موم ارتودنسی می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.

    تغییر فشار ارتودنسی: در طول درمان، تغییرات مداوم در فشار وارده به دندان‌ها از سوی براکت‌ها و نوارها، می‌تواند به بروز زخم‌های دهانی منجر شود. این فشارها به منظور جابجایی دندان‌ها به موقعیت صحیح ایجاد می‌شوند و در این فرایند، بافت‌های نرم دهان ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند. واکنش طبیعی بدن به این تغییرات، التهاب و گاهی زخم‌های دردناک است. در نتیجه، بیماران باید از این تغییرات آگاه باشند و در صورت بروز مشکلات، با متخصص خود در ارتباط باشند.

    آلرژی به مواد استفاده شده در ارتودنسی: بعضی از افراد ممکن است به مواد به کار رفته در درمان ارتودنسی، مانند فلزات یا چسب‌های خاص، حساسیت نشان دهند. این حساسیت‌ها می‌توانند باعث بروز واکنش‌های آلرژیک شوند که در پی آن زخم‌های دهانی و التهاب ایجاد می‌شود. شناسایی و بررسی این نوع حساسیت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود. در این موارد، ممکن است نیاز به تغییر مواد یا استفاده از گزینه‌های جایگزین وجود داشته باشد.

    بهداشت دهان و دندان: رعایت بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عدم توجه به پاکسازی مناسب دندان‌ها و براکت‌ها می‌تواند به تجمع پلاک و باکتری‌ها منجر شود که این خود عامل بروز زخم‌های دهانی است. پلاک‌ها نه تنها خطر پوسیدگی دندان‌ها را افزایش می‌دهند، بلکه می‌توانند موجب التهاب و زخم‌های دهانی نیز شوند. استفاده مستمر از مسواک، نخ دندان و دهان‌شویه‌های مناسب می‌تواند به حفظ سلامت دهان کمک کرده و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.

علائم زخم‌های دهانی در ارتودنسی

    درد: احساس درد یکی از نخستین نشانه‌های آفت دهان است که بیماران به آن اشاره می‌کنند. این ناراحتی می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد و به ویژه در زمان مصرف غذاهای تند یا اسیدی به اوج خود می‌رسد. بسیاری از افراد در هنگام خوردن یا نوشیدن، سوزش و ناراحتی شدیدی را تجربه می‌کنند، که به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی روزمره تاثیر می‌گذارد.

    زخم‌های کوچک و گرد: آفت‌ها به‌طور کلی به شکل زخم‌های کوچک، گرد یا بیضی ظاهر می‌شوند و حاشیه‌ای قرمز و مرکزی سفید یا زرد دارند. این ویژگی‌ها آن‌ها را به آسانی قابل شناسایی می‌کند و نمایانگر التهاب در ناحیه آسیب‌دیده است. با گذشت زمان، این زخم‌ها می‌توانند بزرگ‌تر شوند و احساس ناخوشایندی را برای فرد به همراه داشته باشند.

    التهاب و قرمزی: نواحی اطراف زخم‌ها اغلب ملتهب و قرمز می‌شوند. این نشانه‌ها بیانگر واکنش بدن به آسیب و تلاش برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده هستند. التهاب می‌تواند به احساس درد و ناراحتی افزوده و در نتیجه وضعیت کلی فرد را دشوارتر کند.

    مشکل در غذا خوردن و صحبت کردن: درد و حساسیت ناشی از آفت دهان می‌تواند فعالیت‌های روزمره مانند جویدن و صحبت کردن را دشوار نماید. افرادی که به این عارضه دچار هستند، اغلب از مصرف غذاهایی که نیاز به جویدن دارند، اجتناب می‌کنند و این موضوع می‌تواند بر روابط اجتماعی و تعاملات روزمره آن‌ها تاثیر بگذارد. در برخی موارد، افراد حتی ممکن است از گفتگو با دیگران پرهیز کنند.

    تغییر طعم در دهان: بسیاری از افراد با آفت دهان تغییراتی در طعم خود را تجربه می‌کنند. این احساس ممکن است ناشی از التهاب یا اختلال در اعصاب حسی در ناحیه زخم باشد. تغییر طعم می‌تواند لذت از غذا را تحت تاثیر قرار دهد و به بی‌میلی به مصرف برخی غذاها منجر شود. این وضعیت نه تنها بر تغذیه فرد تاثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند به احساس ناخوشایندی در طول روز نیز منجر شود.

درمان زخم‌های ارتودنسی

برای درمان این زخم‌های ارتودنسی می‌توانید راه‌حل‌های زیر را امتحان کنید.

   واکس یا موم ارتودنسی: موم ارتودنسی که از ترکیبات طبیعی مانند موم زنبور عسل یا پارافین تهیه می‌شود، به عنوان راه‌حلی مناسب برای کاهش ناراحتی ناشی از بریس‌ها شناخته می‌شود. اگر پس از نصب بریس‌ها دچار آفت دهان شدید، می‌توانید موم را به آرامی روی ناحیه آسیب‌دیده بزنید. این کار به کاهش تماس بریس‌ها با بافت‌های نرم دهان کمک کرده و احساس راحتی بیشتری را فراهم می‌کند. استفاده از موم در هر زمان از روز، به ویژه قبل از خواب، می‌تواند به تسکین درد و کاهش تمرکز بر روی وجود بریس‌ها کمک کند.

با گذشت زمان، موم خاصیت چسبندگی خود را از دست می‌دهد و ممکن است پوسته‌پوسته شود. در این صورت، تعویض آن ضروری است. خوشبختانه، این موم‌ها غیر سمی هستند و بلعیدن مقدار کمی از آن‌ها خطرناک نیست. می‌توانید موم ارتودنسی را از داروخانه‌ها تهیه کنید و بهتر است همیشه مقداری از آن را در کیف خود داشته باشید. برخی از انواع موم‌ها حاوی ویتامین E یا آلوئه‌ورا هستند که به تسریع روند بهبودی کمک می‌کنند.

   سیلیکون دندانی: استفاده از سیلیکون‌های دندانی یکی دیگر از گزینه‌های مناسب برای جلوگیری از بروز آفت است. این نوارهای سیلیکونی با قرار گرفتن روی براکت‌ها، مانع تماس آن‌ها با بافت‌های داخلی دهان می‌شوند. سیلیکون‌ها معمولا نسبت به موم، دوام بیشتری دارند و به سادگی خراب نمی‌شوند. با این حال، کار با آن‌ها نیاز به دقت و تمرین دارد. برای چسبیدن صحیح سیلیکون‌ها، باید براکت‌ها به‌طور کامل خشک باشند. یکی از معایب این نوارها، قیمت بالای آن‌هاست. در شرایطی که به فعالیت‌های ورزشی مشغول هستید، هیچ‌یک از این دو روش نمی‌تواند محافظ خوبی برای بریس‌ها باشد و در این موارد بهتر است از محافظ‌های دهانی استفاده کنید.

    آب نمک و پراکسید هیدروژن: راهی ساده و خانگی برای کاهش آفت دهان، ترکیب دو قاشق چای‌خوری نمک با مقداری آب و پراکسید هیدروژن ۳% است. پس از مخلوط کردن، دهان را به مدت ۳۰ ثانیه با این محلول شستشو دهید و از بلعیدن آن خودداری کنید. این ترکیب دارای خاصیت ضد التهابی است و به کاهش عفونت و تسکین آفت‌ها کمک می‌کند.

    آب و جوش شیرین: با ترکیب یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین با نصف فنجان آب، می‌توانید به تسکین درد ناشی از آفت دهانی بپردازید. جوش شیرین به دلیل خاصیت قلیایی خود، می‌تواند اسیدهای تحریک‌کننده را خنثی کند و با از بین بردن باکتری‌های موجود، درد را کاهش دهد.

    دهان‌شویه‌های بدون نسخه: بسیاری از متخصصان ارتودنسی پیشنهاد می‌کنند که برای کاهش التهاب و جلوگیری از عفونت، از دهان‌شویه‌های بدون نسخه استفاده کنید. این محصولات در داروخانه‌ها در دسترس هستند و می‌توانند به تسریع روند بهبودی زخم‌های دهان کمک کنند.

   نخوردن غذاهای تند و اسیدی: غذاهای تند و اسیدی می‌توانند زخم‌های دهان را تشدید کنند و روند بهبودی را به تاخیر بیندازند. این نوع غذاها هنگام تماس با زخم‌ها، درد را افزایش می‌دهند. افرادی که به آفت دهان دچار هستند، بهتر است از غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد دارند نیز پرهیز کنند؛ چراکه این غذاها می‌توانند تحریک بیشتری ایجاد کنند. در دوران بهبودی، از رژیم غذایی ملایم و غذاهایی که به راحتی قابل بلع هستند استفاده کنید. ماست یکی از گزینه‌های مناسب است که به دلیل وجود پروبیوتیک‌ها، می‌تواند به تسهیل روند بهبودی زخم‌ها کمک کند.

    مسکن‌ها: اگر هیچ‌یک از روش‌های ذکر شده پاسخگو نبود، استفاده از قرص‌های مسکن یا داروهای موضعی می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد. مسکن‌هایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. در صورتی که درد غیرقابل تحمل باشد، می‌توانید از مسکن‌های خوراکی برای بی‌حس کردن ناحیه زخم استفاده کنید. برخی از ژل‌ها و خمیرهای خوراکی ممکن است درد را تشدید کنند، بنابراین در انتخاب محصولات باید دقت کنید و تنها از محصولاتی استفاده کنید که برای درمان آفت دهان تایید شده‌اند. مشورت با متخصص ارتودنسی قبل از استفاده از هر نوع مسکن نیز ضروری است.

روش‌های پیشگیری از زخم ارتودنسی

    بهداشت دهان و دندان: برای حفظ سلامت دهان و دندان، روزانه دو بار مسواک زدن و استفاده از نخ دندان بسیار اهمیت دارد. این عادات به شما کمک می‌کنند تا پلاک و باکتری‌های مضر را از بین ببرید و از بروز مشکلات دهانی جلوگیری کنید. علاوه‌بر این، استفاده از دهان‌شویه‌های ضد باکتری می‌تواند به ایجاد حسی تازه و تمیز در دهان شما کمک کند.

    موم ارتودنسی: زمانی که از بریس استفاده می‌کنید، موم ارتودنسی می‌تواند به راحتی شما بیفزاید. با قرار دادن موم روی براکت‌ها، اصطکاک بین آن‌ها و بافت‌های نرم دهان کاهش می‌یابد. این عمل نه تنها از زخم‌های دهانی جلوگیری می‌کند، بلکه به شما کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری روزهای خود را سپری کنید.

    تغذیه سالم: تغذیه نقش کلیدی در بهداشت دهان و دندان ایفا می‌کند. از خوردن غذاهای سفت، تند و اسیدی پرهیز کنید؛ چراکه این غذاها می‌توانند باعث ناراحتی و زخم‌های دهانی شوند. به جای آن، میوه‌ها و سبزیجات تازه را در رژیم غذایی خود بگنجانید؛ زیرا این مواد به تقویت سلامت عمومی و دهان کمک می‌کنند.

    ملاقات‌های منظم با دندانپزشک: چکاپ‌های منظم دندانپزشکی فرصتی عالی برای اطمینان از سلامت دهان و دندان شماست. این ملاقات‌ها به شناسایی مشکلات قبل از جدی‌تر شدن آن‌ها کمک می‌کنند و به شما این اطمینان را می‌دهند که براکت‌ها و سیم‌ها به درستی تنظیم شده‌اند.

    کنترل استرس: استرس می‌تواند تاثیرات منفی بر سیستم ایمنی بدن داشته باشد و احتمال بروز آفت‌های دهانی را افزایش دهد. برای مدیریت استرس، فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا یا پیاده‌روی در طبیعت را امتحان کنید. این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا آرامش بیشتری پیدا کنید و سلامت روانی خود را تقویت کنید.

عوارض عدم درمان زخم دهان بعد از ارتودنسی

زخم‌های دهانی که پس از آغاز درمان ارتودنسی بروز می‌کنند، اگر به موقع درمان نشوند، می‌توانند عواقب جدی و پیچیده‌ای داشته باشند. عدم توجه به این زخم‌ها می‌تواند به عفونت‌های باکتریایی منجر شود که در صورت عدم درمان، به سرعت می‌توانند به نواحی دیگر دهان گسترش یابند و به مشکلات جدی‌تری منجر شوند.

زخم‌های مزمن به دلیل عدم بهبودی، می‌توانند ایجاد بافت اسکار کنند. این بافت‌ها ممکن است در آینده مشکلاتی مانند کاهش حرکات دهان و حتی اختلال در جویدن غذا ایجاد کنند. علاوه‌بر این، زخم‌های طولانی‌مدت می‌توانند باعث ایجاد درد و ناراحتی دائمی شوند که زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

یکی دیگر از عوارض عدم درمان زخم‌ها، تاثیر منفی آن بر بهداشت دهان و دندان است. درد ناشی از زخم‌ها می‌تواند فرد را از مسواک زدن و استفاده از نخ دندان بازدارد. این غفلت به تجمع پلاک دندانی و در نهایت به پوسیدگی دندان و التهاب لثه منجر می‌شود، که این خود عوارض جدیدی را به دنبال دارد.
تاثیر زخم‌ عفونی بر تغذیه نیز نباید نادیده گرفته شود. درد هنگام خوردن می‌تواند منجر به کاهش اشتها و در نتیجه کمبود مواد مغذی شود. این وضعیت به ویژه در کودکان و نوجوانان که در مرحله رشد هستند، می‌تواند عواقب جدی‌تری به همراه داشته باشد.