زمانی که باکتری‌ها در شیارهای لثه و اطراف ایمپلنت گسترش یابند، عفونت ایمپلنت (Peri-implantitis) ایجاد می‌شود

زمانی که باکتری‌ها در شیارهای لثه و اطراف ایمپلنت گسترش یابند، عفونت ایمپلنت (Peri-implantitis) ایجاد می‌شود. این اتفاق ممکن است بلافاصله بعد از کاشت ایمپلنت یا حتی سال‌ها بعد از آن رخ دهد.

عفونت ایمپلنت در مراحل اولیه از طریق درمان‌های پزشکی به راحتی قابل کنترل و درمان است. اما در صورتی که نادیده گرفته شود، می‌تواند در مدت زمانی کوتاه در لثه پخش شده و موجب تحلیل استخوان فک در محل کاشت ایمپلنت شود. این امر نهایتاً می‌تواند به شکستن ایمپلنت منجر گردد یا حتی به دندان‌های طبیعی اطراف نیز انتقال یابد.

در چنین شرایطی تنها راه ممکن، جراحی استخوان فک، برداشتن ایمپلنت یا بخش‌های از استخوان فک و درمان‌های سنگین و هزینه‌بری از این دست خواهد بود. بنابراین اگر با علائمی همچون احساس درد و فشار، تب، خونریزی یا خروج چرک، تورم و قرمزی لثه و بوی بد دهان روبه‌رو شدید، لازم است سریعاً به دندان‌پزشک مراجعه نمایید. زیرا عفونت ایمپلنت درمان خانگی ندارد و خودبه‌خود برطرف نمی‌گردد.

پیشگیری از عفونت ایمپلنت آسان است. با رعایت کردن بهداشت دهان و دندان، عدم مصرف سیگار یا مشروبات الکلی و مراجعه منظم به دندان‌پزشک به راحتی می‌توان از وقوع آن پیشگیری کرد. با این حال موارد نادری وجود دارد که علی‌رغم رعایت تمامی این نکات، فرد به دلیل ضعف استخوان فک و ابتلا به بیماری‌های مختلف یا عدم کاشت صحیح ایمپلنت توسط جراح به این مشکل دچار می‌گردد. بنابراین در صورت مشاهده هر گونه علائمی از عفونت ایمپلنت، در اسرع وقت به دندان‌پزشک مجرب مراجعه نمایید. در غیر این صورت ممکن است عفونت حتی وارد جریان خون شود، ناچار به برداشتن بخشی از استخوان فک شوید و یا سایر دندان‌های خود را نیز از دست بدهید.

علائم عفونت ایمپلنت

به طور کلی عفونت ایمپلنت با علائم و نشانه‌های زیر بروز پیدا می‌کند.

درد و حساسیت در ناحیه ایمپلنت: در روزهای اول بعد از کاشت ایمپلنت، احساس درد تا حدودی طبیعی است. اما این درد و حساسیت به گونه‌ای است که با مصرف داروهای مسکن برطرف می‌شود و با پایان دوره نقاهت به طور کامل از بین می‌رود. در صورتی که بعد از کاشت ایمپلنت احساس درد شما به جای اینکه به مرور زمان کاهش یابد، ناگهان افزایش پیدا کند، لازم است حتماً آن را به پزشک خود اطلاع دهید. زیرا احتمالاً نشانه‌ای از بروز عفونت در ایمپلنت است.

تورم و قرمزی لثه اطراف ایمپلنت: قرمزی و تورم لثه نیز همچون درد، در روزهای ابتدایی بعد از کاشت، عادی است و به مرور برطرف می‌شودچنانچه این علائم برای مدتی طولانی ادامه پیدا کنند و با تب شبانه‌روزی یا آبسه دندان همراه باشند، خبر از بروز عفونت می‌دهند. آبسه دندان شامل کیسه‌هایی حاوی چرک است که با درد شدید و تورم همراه هستند.

ترشح چرک: با بروز عفونت، گلبول‌های سفید و قرمز خون برای مقابله با باکتری‌ها و ویروس‌ها به ناحیه مورد نظر حمله می‌کنند. به همین دلیل معمولاً در جاهایی که عفونت وجود دارد، شاهد خونریزی یا خروج چرک هستیم. در صورتی که در اطراف ایمپلنت، خونریزی، ترشح چرک یا سفید شدن لثه را مشاهده نمودید، می‌توانید آن را نشانه‌ای از وجود عفونت قلمداد کنید.

بوی بدن دهان: داشتن بوی بد دائمی در دهان که با مسواک زدن برطرف نشود، نشانه دیگری از بروز عفونت است. هنگامی که باکتری‌های بی‌هوازی در اطراف ایمپلنت عفونی رشد می‌کنند، ترکیبات گوگردی فرّاری مانند سولفید هیدروژن تولید می‌نمایند که به صورت بوی بد دهان آشکار می‌شود. از طرف دیگر عفونت می‌تواند باعث کاهش تولید بزاق در دهان شود. از آنجا که بزاق نقش مهمی در شستشوی طبیعی دهان دارد، کاهش آن می‌تواند با افزایش بوی بد در دهان همراه باشد.

طعم بد دهان: وقتی عفونت از مراحل اولیه عبور می‌کند، ترشح چرک از ناحیه ایمپلنت طعم تلخ و ناخوشایندی را در دهان به وجود می‌آورد. به علاوه، وقتی با عفونت ایمپلنت، لثه التهاب پیدا کرده و دچار تحلیل می‌شود، فضاهای مناسبی برای گیر کردن مواد غذایی و رشد بیشتر باکتری‌ها ایجاد می‌گردد. این مسئله موجب بیشتر شدن بو و طعم بد در دهان می‌شود.

لق شدن ایمپلنت: اساس کار ایمپلنت‌ها به گونه‌ای است که باید به شیوه‌ای مستحکم و باثبات در استخوان فک باقی بمانند. به همین دلیل به سختی در استخوان فک پیچ می‌شوند. به مرور زمان با پیوند خوردن ایمپلنت به استخوان، استحکام آن بیشتر هم می‌شود. بنابراین اگر ایمپلنت شل یا اصطلاحاً لق شد، نشانه ایجاد عفونت است. با بروز عفونت، سیستم ایمنی بدن برای مقابله با آن، آنزیم‌هایی آزاد می‌کند که علاوه بر باکتری‌ها، به بافت‌های سالم و استخوان نیز آسیب می‌زنند. از سوی دیگر، عفونت می‌تواند پیوند بین ایمپلنت و استخوان فک را از بین ببرد. به این ترتیب است که شاهد لق شدن و پس زدن ایمپلنت خواهید بود.

تب: تب همیشه نشان از آن دارد که در جایی از بدن، عفونتی وجود دارد. تب یکی دیگر از روش‌های دفاعی و واکنش طبیعی بدن به حضور باکتری‌ها و ویروس‌های مزاحم است. در واقع بدن سعی می‌کند با بالا بردن دمای طبیعی خود، این باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین ببرد. بنابراین اگر تب مستمری داشتید که با علائم قبلی عنوان‌شده همراه بود، به این معنی است که به عفونت ایمپلنت مبتلا شده‌اید.

علل عفونت ایمپلنت

عوامل زیر می‌توانند باعث عفونی شدن ایمپلنت‌های جدید یا قدیمی شما شوند.

عدم رعایت بهداشت دهان و دندان: اصلی‌ترین عامل ایجاد عفونت ایمپلنت، تشکیل پلاک و تجمع باکتری‌ها در ناحیه کاشت ایمپلنت است. باقی ماندن مواد غذایی بین ایمپلنت و دندان‌های مجاورش از دیگر علت‌های بروز این مشکل است. عدم استفاده از نخ دندان و مسواک نزدن منظم، مهم‌ترین عامل برای تجمع باکتری‌ها و ایجاد عفونت است. کشیدن سیگار و مصرف خوراکی‌های حاوی قند به این عوامل دامن می‌زند.

سیگار کشیدن: سیگار یکی دیگر از دلایل اصلی شکست ایمپلنت و عفونت آن است. کشیدن سیگار، تنگ شدن رگ‌های خونی و کاهش جریان خون به لثه و استخوان فک را به دنبال دارد. این اتفاق فرآیند ترمیم زخم ایمپلنت و جوش خوردن آن را کند می‌کند. همچنین ضمن کاهش عملکرد سلول‌های ایمنی به ویژه گلبول‌های قرمز، توانایی بدن را برای مقابله با باکتری‌های عفونت‌زا مختل می‌نماید. دود سیگار خود باعث عقب‌نشینی لثه و ایجاد فضاهایی برای تجمع باکتری‌ها می‌شود. این دود که حاوی مواد شیمیایی مضر است، با کاهش تولید بزاق در دهان، محیط آن را برای رشد باکتری‌ها مناسب‌تر می‌کند. بنابراین سیگار از چندین جهت به ایجاد عفونت در ناحیه ایمپلنت دامن می‌زند.

بیماری‌‍‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی همچون دیابت (به ویژه دیابت کنترل‌نشده)، پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های کلیوی و کبدی و همچنین بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید با کاهش قدرت ایمنی بدن، کند شدن روند ترمیم زخم، کاهش تراکم استخوانی، اختلال در سیستم گردش خون و غیره ریسک ابتلا به عفونت را بالا می‌برند.

تکنیک جراحی نادرست: اگر کار را به دست جراح معتبری نسپارید، ممکن است با استفاده از ابزارهای جراحی استریل‌نشده، باکتری‌ها و میکروب‌ها را به محل کاشت ایمپلنت انتقال دهد. در صورتی که جراح از تبحر کافی برخوردار نباشد، ممکن است با وارد کردن آسیب به لثه، استخوان فک یا اعصاب جانبی آن هنگام سوراخ کردن استخوان، احتمال بروز التهاب شدید را بالا ببرد. این امر با کاهش قدرت ترمیم زخم همراه است که زمینه را برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند. بخیه نادرست، قرار دادن ایمپلنت در سطح یا عمق بیش از حد، استفاده از ایمپلنت‌های بی‌کیفیت و عدم توجه به شرایط و مراقبت‌های لازم برای هر بیمار از دیگر اشتباهات پزشکی است که خطر ایجاد عفونت ایمپلنت را بیشتر می‌کند.

حساسیت به مواد استفاده شده در ایمپلنت: اگر به موادی که ایمپلنت از آن ساخته شده یا سایر مواد به کار رفته حین کاشت حساسیت داشته باشید، ممکن است دچار التهاب مزمن لثه و استخوان فک و به تبع آن افزایش احتمال ابتلا به عفونت شوید.

روش های درمان عفونت ایمپلنت

بسته به اینکه شدت عفونت و میزان تحلیل استخوان فک تا چه اندازه باشد، روش‌های گوناگونی برای درمان آن به کار گرفته می‌شود. در ادامه هر یک از این روش‌های درمانی را به طور جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تمیز کردن مکانیکی (دبریدمان زیر مخاطی): اگر عفونت خفیف باشد، دندان‌پزشک می‌تواند تنها با تمیز کردن مکانیکی ناحیه عفونی، آن را از بین ببرد. برای این کار با استفاده از ابزارهای دستی، برس‌های مخصوص یا دستگاه اولتراسونیک، اقدام به حذف پلاک‌های میکروبی و رسوبات اطراف ایمپلنت می‌نماید. به فرآیندی که جراح طی آن بافت‌های آلوده را خارج کرده، پلاک‌های باکتریایی را از بین می‌برد و سطح ایمپلنت و لثه اطراف آن را از رسوبات پاک می‌کند، دبریدمان زیر مخاطی (Debridement) نیز گفته می‌شود. در این روش، جراح بسیار توجه خواهد داشت که به سطح ایمپلنت آسیبی وارد نشود. یکی از راهکار‌های پزشک برای پاکسازی این عفونت‌ها به کار گرفتن پودرهای آنتی‌باکتریال روی دندان و گرفتن هوا به وسیله جت هواست.

درمان دارویی (آنتی‌بیوتیک‌ها و دهان‌شویه‌های ضد عفونی کننده): در صورتی که عفونت هنوز شدید نشده باشد، می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد التهاب و دهان‌شویه نیز کمک گرفت. برای نمونه ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا موضعی تجویز گردد. آنتی‌‌بیوتیک‌های موضعی شامل ژل‌ها یا دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال هستند که عفونت دهان را کنترل می‌کنند. رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی شامل آموکسی سیلین، آمپی سیلین، مترونیدازول، کلیندامایسین و سفیکسیم هستند. با این وجود به هیچ عنوان نباید با مشاهده علائم احتمالی عفونت ایمپلنت، خودسرانه به مصرف این داروها بپردازید. چراکه ممکن است با عوارضی همچون اسهال، استفراغ، برفک دهان و واکنش‌های آلرژیک همراه باشند.

جراحی (دبریدمان فلپ باز): در صورت شدید بودن عفونت و عمیق بودن بافت‌های عفونی، دبریدمان فلپ باز یا همان جراحی، ضرورت پیدا می‌کند. طی این جراحی، پزشک بافت لثه را به منظور دسترسی به ایمپلنت و بافت‌های آلوده با برش جراحی باز می‌کند. سپس تلاش می‌نماید بافت‌های مرده و آلوده به عفونت را با ابزارهای مخصوص جراحی خارج کند. آنگاه سطح ایمپلنت را با محلول‌های آنتی‌باکتریال تمیز خواهد کرد. در پایان محل جراحی را با محلول‌های ضد عفونی کننده مثل بتادین یا کلرهگزیدین شستشو می‌دهد. چنانچه لازم باشد روش‌هایی را برای پیوند دادن مجدد ایمپلنت به استخوان و ترمیم لثه به کار می‌گیرد.

برداشتن ایمپلنت: اگر عفونت به قدری شدید باشد که استخوان فک تحلیل رفته و ضخامت آن به کمتر از 4 میلی‌متر رسیده باشد، باید ایمپلنت برداشته شود. نشانه اصلی ضرورت خارج کردن ایمپلنت، لق شدن آن است. بعد از برداشتن ایمپلنت، عفونت باید به طور کامل درمان گردد. همچنین ممکن است بیمار به پیوند استخوان فک نیاز داشته باشد تا شرایط برای کاشت مجدد ایمپلنت فراهم گردد. معمولاً بعد از 6 الی 12 ماه دوباره امکان کاشت ایمپلنت وجود خواهد داشت.

درمان‌های لیزری: یکی از روش‌های کم‌تهاجمی برای درمان عفونت ایمپلنت، استفاده از لیزر اربیوم یا لیزر دیود است. این روش بیشتر برای عفونت‌های خفیف تا متوسط جواب می‌دهد. مزیت این کار حذف باکتری‌ها و میکروب‌ها بدون آسیب رسیدن به سطح ایمپلنت است. چرا که لیزر دقت بالایی دارد و می‌تواند حتی باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را از بین ببرد.

راه‌های پیشگیری از عفونت ایمپلنت

همان‌طور که از ظاهر امر پیداست، درمان عفونت ایمپلنت می‌تواند بسیار دشوار و پرهزینه باشد. از این رو پیشگیری از آن اهمیت زیادی دارد. رعایت نکات کلیدی زیر به پیشگیری از التهاب و عفونت ایمپلنت و همچنین افزایش ماندگاری آن کمک خواهد کرد.

رعایت بهداشت دهان و دندان: مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند منجر به تجمع باکتری های اضافی در دهان می‌گردد. بنابراین تا حد امکان مصرف شیرینی‌جات و نوشیدنی‌های حاوی قند را به حداقل برسانید. بهتر است بعد از کاشت ایمپلنت، روزانه دو بار مسواک بزنید. از مسواک نرم و خمیر دندان غیر ساینده استفاده نمایید. همچنین برای پاکسازی فضای بین دندان‌ها، استفاده از نخ دندان مخصوص ایمپلنت را فراموش نکنید.

مراجعات منظم به دندان‌پزشک: بهتر است در شرایط عادی هر 3 تا 6 ماه یک بار به دندان‌پزشک مراجعه داشته باشید. دندان‌پزشک می‌تواند به طور دقیق وضعیت سلامت لثه و ایمپلنت را بررسی نماید و در صورت وجود مشکل، به سرعت آن را تشخیص دهد. همچنین وضعیت استخوان فک را از نظر میزان تحلیل رفتن مورد ارزیابی قرار خواهد داد. ضمناً می‌تواند پلاک‌ها و جرم‌های اطراف ایمپلنت را که با مسواک معمولی از بین نمی‌روند، با روش‌های تخصصی تمیز کند.

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: توصیه می‌شود قبل از کاشت ایمپلنت، وضعیت سلامت عمومی خود را با دندان‌پزشک در میان بگذارید. در صورت داشتن بیماری‌های مزمن، به کمک پزشک آن‌ها با مصرف دارو به وضعیت مناسبی برسانید. اگر پزشک شما نسبت به این مشکلات بی‌توجهی کرد، آن را نشانه‌ای بر عدم صلاحیت او قلمداد کرده و دنبال دندان‌پزشک بهتری باشید.

ترک سیگار: به منظور عدم افزایش ریسک ابتلا به عفونت با کاشت ایمپلنت، حداقل از دو هفته قبل و تا دو ماه بعد از جراحی کاشت، از مصرف آن خودداری کنید. برای آنکه خطر عفونت را برای همیشه کاهش داده و طول عمر ایمپلنت خود را افزایش دهید، بهترین راه این است که سیگار را به طور دائمی ترک کنید.

اجتناب از ضربه به ایمپلنت: جهت عدم ایجاد التهاب، تورم و حساسیت، به ویژه در ماه‌های اول بعد از کاشت ایمپلنت خیلی از آن مراقبت کنید. ایمپلنت‌های دندانی به خصوص در ماه‌های اولیه به شدت در مقابل فشارهای ناشی از جویدن یا وارد شدن ضربه حساس هستند. از جویدن غذاهای سفت مثل ته‌دیگ، یخ و شکستن آجیل با ایمپلنت و دندان‌های مجاور آن خودداری کنید. در صورتی که ورزش سنگین انجام می‌دهید از محافظ دندان استفاده نمایید.

راه‌های تشخیص عفونت ایمپلنت

تشخیص زودهنگام عفونت ایمپلنت اهمیت به‌سزایی دارد. زیرا درمان سریع آن می‌تواند از پیشرفت عفونت و وارد شدن آسیب‌های جدی جلوگیری کند. این اتفاق با معاینه توسط دندان‌پزشک یا روش‌های تخصصی زیر قابل انجام است. بنابراین به هیچ عنوان نمی‌توان بر اساس مشاهدات شخصی به قطعیت رسید و بر همان اساس به مصرف دارو یا درمان‌های خانگی پرداخت.

بررسی علائم بالینی: شایع‌ترین نشانه‌های عفونت ایمپلنت، تورم و قرمزی لثه، خونریزی و ترشح چرک، بو و طعم بد دهان، درد مداوم، تب و لق شدن ایمپلنت است. با مشاهده این علائم قبل از اقدام به هر کاری، سریعاً به دندان‌پزشک مراجعه نمایید.

معاینه توسط دندان‌پزشک: دندان‌پزشک با اندازه‌گیری عمق پاکت اطراف ایمپلنت، بررسی ثبات آن و سایر روش‌های تخصصی، وجود و شدت عفونت را ارزیابی می‌کند.

رادیوگرافی: برای بررسی میزان دقیق عفونت، وضعیت ایمپلنت، استخوان فک و دندان‌های مجاور آن، از تصویرهای مختلف رادیوگرافی یا سی تی اسکن سه بعدی بهره گرفته می‌شود. بنابراین به احتمال زیاد دندان‌پزشک شما را برای عکس‌برداری از دندان‌ها می‌فرستد.

آزمایش‌های میکروبیولوژی: ممکن است دندان‌پزشک آزمایش‌هایی را درخواست کند تا با نمونه‌برداری از ترشحات لثه و روش‌های تخصصی دیگر، مشخص شود که باکتری‌های عامل عفونت از چه نوعی هستند و باید از کدام آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بردن آن‌ها کمک گرفت.